Saya Abu Nuha Nuwairah, Perunding Pewarisan Wasiyyah Shoppe Berhad sejak tahun 2022. Saya juga merupakan lepasan syariah daripada Universiti Islam Imam Muhammad ibn Saud, Riyadh. Insya Allah, saya boleh bantu tuan puan berkaitan dengan pewarisan.
Isi Kandungan
Pewarisan Zaman Jahiliah
Sebelum datangnya Islam, masyarakat Arab Jahiliah mempunyai sistem pewarisan yang tidak adil dan tidak berpandukan wahyu. Mereka mewariskan harta pusaka berdasarkan dua asas utama:
Pertama, Nasab (Pertalian Darah)
Namun, hanya lelaki dewasa yang kuat, yang boleh berperang dan merampas harta dalam peperangan, diberikan hak mewarisi. Golongan wanita dan anak-anak kecil langsung tidak diberikan hak waris.
Perkara ini dijelaskan melalui riwayat Ibn ‘Abbas dan Sa‘id bin Jubair bahawa kaum Jahiliah hanya mewariskan kepada yang mampu berperang, hinggalah Allah menurunkan wahyu:
“Mereka meminta fatwa kepadamu tentang perempuan. Katakanlah: Allah memberi fatwa kepada kamu tentang mereka… dan juga (tentang) anak-anak yang lemah.”
(Surah al-Nisa’, 4:127)
Kemudian Allah menurunkan ayat yang menetapkan kadar waris untuk anak lelaki dan perempuan:
“Allah berpesan kepada kamu mengenai (pembahagian pusaka untuk) anak-anak kamu. Bagi anak lelaki, dua kali ganda bahagian anak perempuan.”
(Surah al-Nisa’, 4:11)
Ayat ini menghapuskan kezaliman terhadap wanita dan kanak-kanak dalam pewarisan dan menetapkan prinsip keadilan berdasarkan wahyu.
Kedua, Sebab (Perjanjian Sosial & Adopsi)
Masyarakat Jahiliah juga mewariskan harta berdasarkan:
- Perjanjian (al-ḥilf & al-mu‘āqadah): Dua orang lelaki saling berjanji untuk menuntut bela, menanggung satu sama lain, dan mewarisi harta antara mereka.
- Adopsi (al-tabannī): Anak angkat dianggap seperti anak kandung dan diberi hak waris penuh.
Islam tidak serta-merta menghapuskan sistem ini, tetapi membiarkan umatnya untuk satu tempoh sehingga turunnya wahyu yang menghapuskan pewarisan berdasarkan perjanjian dan adopsi.
Pewarisan Selepas Kedatangan Islam
Islam memperkenalkan hukum pewarisan secara bertahap:
- Pada awalnya, Nabi ﷺ membiarkan amalan Jahiliah kekal sementara, khususnya dalam perkahwinan, talak dan pewarisan.
- Riwayat daripada Ibn Jurayj menyebut bahawa ketika beliau bertanya kepada ‘Ata’ apakah Rasulullah ﷺ membenarkan orang ramai untuk terus mengamalkan talak, nikah, dan warisan seperti sebelum Islam, ‘Ata’ menjawab: “Tidak sampai kepada kami kecuali begitu.”
- Sa‘id bin Jubair pula meriwayatkan: “Allah mengutuskan Nabi Muhammad ﷺ ketika masyarakat masih mengamalkan adat Jahiliah. Mereka terus beramal dengannya hingga datang perintah atau larangan.”
Nasikh & Mansukh Dalam Pewarisan
Islam kemudiannya menghapuskan sistem warisan berdasarkan sebab (perjanjian dan adopsi) melalui wahyu.
Contohnya:
“Dan orang-orang yang kamu telah ikat perjanjian dengan mereka, berikanlah kepada mereka bahagian mereka.”
(Surah al-Nisa’, 4:33)
Menurut Qatadah, ayat ini merujuk kepada perjanjian Jahiliah, di mana dua lelaki bersumpah setia:
“Darahmu darahku, kehormatanmu kehormatanku, aku mewarisimu dan engkau mewarisiku…”
Ayat ini pada mulanya membenarkan sebahagian harta diberikan kepada rakan perjanjian, tetapi akhirnya dimansukhkan (dibatalkan) oleh ayat:
“Dan orang-orang yang mempunyai pertalian darah lebih berhak terhadap sesama mereka.”
(Surah al-Ahzab, 33:6)
Kesimpulan
Pensyariatan warisan dalam Islam tidak berlaku secara sekaligus, tetapi melalui tadarruj (berperingkat), demi memudahkan penerimaan masyarakat yang telah lama terikat dengan adat jahiliah.
Islam memperkenalkan sistem yang adil dan muktamad, mengangkat hak wanita dan anak-anak, serta menyusun semula sistem sosial berdasarkan wahyu, bukan tradisi atau sentimen.