Saya, Abu Nuha Nuwairah, Perunding Pewarisan Wasiyyah Shoppe Berhad sejak tahun 2022. Saya juga merupakan lepasan syariah daripada Universiti Islam Imam Muhammad Ibn Saud, Riyadh. Insya Allah, saya boleh bantu tuan puan berkaitan dengan pewarisan.
Persoalan tentang pewarisan anak zina atau bahasa lainnya anak tak sah taraf, adakah mereka mewarisi harta ibu ayah mereka? Jom kita sama-sama baca penjelasan ringkas ini. Sila baca sehingga habis.
Isi Kandungan
Apakah Yang Dimaksudkan Dengan Anak Tak Sah Taraf?
Mengenai definisi anak tak sah taraf, Undang-undang Keluarga Islam Negeri Kelantan No. 6, 2002, menyebut “Tak sah taraf berhubung dengan seorang anak, ertinya dilahirkan di luar nikah dan bukan anak dari persetubuhan syubhah”.
Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan yang bermuzakarah pada 10 Jun 2003 bersetuju mendefinisikan anak tak sah taraf seperti berikut:
Pertama, anak yang dilahirkan di luar nikah sama ada akibat zina atau rogol dan dia bukan daripada persetubuhan syubhah.
Kedua, anak dilahirkan kurang dari 6 bulan 2 lahzah (saat) mengikut taqwim qamariah daripada tarikh akad nikah.
Oleh itu, anak tak saf taraf disebut juga dengan anak luar nikah atau anak zina dalam pertuturan umum. Namun, terdapat perbezaan kecil antara istilah anak tak sah taraf dengan anak luar nikah. Anak tak sah taraf adalah satu istilah khusus menurut perspektif perundangan, manakala anak luar nikah merujuk kepada perspektif fiqh.
Apakah Faktor Kepada Anak Sah Taraf?
Sebelum kita kaji lebih tentang anak tak sah taraf, eloklah kita mengetahui terlebih dahulu tentang konsep anak sah taraf.
Mengikut syariat Islam, konsep sah taraf merujuk kepada perakuan yang diperolehi oleh anak berkenaan sebagai anak yang sah kepada bapa berkenaan. Mengikut para fuqaha, perolehan berkenaan boleh berlaku melalui tiga cara:
Pertamanya, melalui perkahwinan yang sah atau perkahwinan yang fasid antara kedua ibu dan bapa kepada anak berkenaan.
Keduanya, berlaku persetubuhan secara shubhah antara lelaki dan perempuan berkenaan.
Ketiganya pula, melalui perakuan yang dibuat oleh bapa berkenaan bahawa anak berkenaan adalah anaknya.
Asas utama kepada pandangan ini ialah sabda Rasulullah SAW : “الولد للفراش” yang bermaksud anak perlu dikaitkan (Ilhaq) dengan bapa yang melahirkannya melalui perkahwinan yang sah.
Namun, bukan semua perkahwinan boleh menjadi asas kepada sah taraf yang dimaksudkan. Mengikut para fuqaha lagi, ia perlu mencapai tempoh enam bulan sebelum anak itu dilahirkan.
Asas kepada pandangan ini adalah kompromi (al-jam‘) antara pengertian dua ayat al-Quran yang berkait dengan masalah berkenaan. Ayat pertama ialah firman Allah SWT dalam surah al-Ahqaf, ayat 15:
وَحَمْلُهُ وَفِصَالُهُ ثَلَاثُونَ شَهْرًا
Sementara ayat kedua pula ialah firman Allah SWT dalam surah Luqman, ayat 14:
وفصاله في عامين
Dalam ayat pertama Allah menyebut tempoh mengandung bersama menyusu adalah selama 30 bulan. Sementara dalam ayat kedua pula Allah menegaskan tempoh menyusu selama dua tahun, iaitu 24 bulan. Ini bererti, mengikut kaedah kompromi berkenaan tempoh terbaki, iaitu enam bulan merupakan tempoh minimum bagi mengandung.
Apakah Peruntukan Undang-Undang Tentang Penasaban Anak Kepada Bapa?
Mengenai kesahtarafan anak berkenaan Undang-undang Keluarga Islam negeri-negeri di Malaysia pula rata-rata memperuntukkan perkara yang berkait dengan persoalan siapakah yang dikaitkan sebagai bapa. Dalam Undang-undang Keluarga Islam Kelantan No. 6, 2002 misalnya diperuntukkan:
“Jika seorang perempuan yang berkahwin dengan seorang lelaki melahirkan seorang anak lebih daripada enam bulan qamariyah dari tarikh perkahwinannya itu atau dalam masa empat tahun qamariyah selepas perkahwinan itu dibubarkan sama ada oleh sebab kematian lelaki itu atau oleh sebab perceraian, dan perempuan itu pula tidak berkahwin semula maka lelaki itu disifatkan sebagai bapa anak itu, tetapi lelaki itu boleh dengan cara li’an atau kutukan, menafikan anak itu sebagai anaknya di hadapan Mahkamah.”
Peruntukan ini bermaksud bahawa tempoh minimum bagi sesuatu perkahwinan itu, bagi tujuan mengesah taraf anak yang lahir melaluinya ialah enam bulan qamariah, sementara tempoh maksimumnya pula ialah empat tahun qamariah selepas perkahwinan itu dibubarkan.
Walau bagaimanapun bagi tempoh maksimum ini, selain syarat perempuan itu tidak berkahwin semula dengan orang lain, lelaki berkenaan juga boleh menafikan pengesahan berkenaan melalui li‘an iaitu suatu prosedur khusus yang dibenarkan kepada para suami sahaja bagi tujuan penafian nasab terhadap mana-mana anak yang dilahirkan oleh isterinya.
Apakah Implikasi Anak Tak Sah Taraf?
Pertama, implikasi terhadap penamaan.
Mengenai nama atau tegasnya “Bin” atau “Binti” tidak banyak perbincangan yang dibuat oleh para fuqaha mengenainya. Seolah-olah persoalan berkenaan hanyalah sekadar suatu perkara berbangkit daripada fatwa mereka tentang sabit atau tidak nasab keturunan antara anak zina dengan bapa biologinya. Oleh kerana perbincangan di atas merumuskan bahawa anak yang dilahirkan dengan cara yang tidak menepati kehendak syariat Islam tidak boleh disabitkan nasabnya dengan bapa biologinya maka secara berbangkit dia tidak boleh di “Bin” atau “Binti” kan dengan bapa biologi itu.
Namun dalam kes ini ada pendapat yang membenarkan untuk “Bin” dan “Binti” kepada bapa biologinya demi menjaga maslahah anak tersebut kerana pandangan masyarakat kita bahawa anak zina atau anak tak sah taraf sesuatu yang mengaibkan. Bahkan ada juga yang mendera anak tersebut yang apa hakikatnya bukanlah kesalahannya.
Kedua, implikasi terhadap pusaka.
Sama seperti masalah penamaan, masalah pusaka bagi anak tak sah taraf juga tidak dibincang secara lanjut oleh para fuqaha kerana ia merupakan implikasi daripada kedudukan berkenaan yang sangat senang difahami. Maksudnya, oleh kerana anak tak sah taraf itu tidak ada apa-apa kaitan kekeluargaan dengan bapa biologinya, maka soal pusaka antara keduanya tidak berbangkit.
Berbeza sekali dengan masalah pusaka antara anak berkenaan dengan ibu yang melahirkannya kerana apabila sudah jelas bahawa anak berkenaan, dalam keadaan apa sekalipun adalah anaknya yang sah kepadanya. Maka segala perkara yang berkait dengan kedudukan berkenaan akan berlaku seperti biasa, termasuk masalah pusaka. Dengan kata lain, hukum pusaka akan berlaku antara keduanya tanpa mengira siapa yang mempusakai siapa.
Di Malaysia, hukum ini menjadi asas kepada pandangan yang diberikan oleh Jawatankuasa Fatwa Kebangsaan yang bersidang pada 25 Jun 1998, yang memutuskan seperti berikut:
“Anak tak sah taraf tidak terputus hubungan keturunan dengan ibunya. Oleh itu kedua-duanya boleh mewarisi pusaka antara satu sama lain. Jika ibu meninggal dunia, maka dia berhak mewarisi pusaka ibunya bersama-sama ahli waris yang lain. Begitu juga sekiranya anak tak sah taraf itu meninggal dunia terlebih dahulu, ibunya berhak mewarisi pusaka.”
“Seseorang anak tak sah taraf adalah terputus hubungan daripada segi pusaka dengan bapanya tak sah taraf dan dia tidak menjadi ahli waris dan tidak berhak mewarisi pusaka bapanya dan sebaliknya.”
Adakah Ada Ruang Anak Tak Saf Taraf Mewarisi Ayah Biologinya Atau Sebaliknya?
Setelah tuan puan baca perkongsian di atas disimpulkan bahawa anak tak sah taraf tidak mewarisi harta ayahnya dan ayahnya juga tidak boleh mewarisi harta anaknya sekiranya berlaku kematian. Ini dijelaskan di dalam mazhab Syafie.
Namun, hal ini menarik perhatian saya tentang penasaban yang dilakukan melalui mahkamah. Ini bermakna sekiranya anak yang lahir kurang daripada 6 bulan atau lahir luar nikah, jika melalui penasaban melalui mahkamah, maka anak tersebut dikira sah taraf.
Saya sendiri mendengar penjelasan daripada Ketua Hakim Mahkamah Syariah Negeri Pahang, Yang Arif Abdul Walid Abu Hassan berkenaan hal ini dalam kelas tertutup. Maka disimpulkan bahawa ada perbezaan pendapat dalam hal ini.
Ini bermakna ada ruang lagi untuk anak tak saf taraf untuk disah tarafkan melalui mahkamah. Tuan puan yang mempunyai masalah ini dan ingin dapatkan solusi, Insya Allah saya akan salurkan kepada pihak yang berkaitan.
Alhamdulillah, itulah sedikit pencerahan tentang pewarisan anak tak sah taraf yang menjadi persoalan ramai. Kesimpulan daripada perkongsian di atas bahawa anak tak sah taraf hanya boleh mewarisi melalui nasab ibu sahaja dan ayah biologi tidak dianggap sebagai ayah yang boleh dinasabkan. Namun begitu, ada pandangan membolehkan penasaban seperti dijelaskan di dalam fatwa yang memberi jalan keluar kepada masyarakat.
Diingatkan bahawa fatwa tersebut adalah untuk menjaga maslahah anak dan ibu bapanya akibat kesilapan lampau setelah bertaubat daripada perkara tersebut. Fatwa ini bukanlah bertujuan untuk membuka ruang penzinaan. Dosa zina adalah dosa besar yang wajib dijauhi oleh orang Islam.
Allahu A’lam.
Rujukan: Anak tak sah taraf dari perspektif syariah dan perundangan Islam di Malaysia oleh Paizah Hj Ismail dan juga pembacaan lain tentang anak tak sah taraf.